Kara film ve polisiye tutkunlarına Dashiell Hammett denilince akan sular durur. Özellikle Amerikan polisiyesine seviye atlattığını, ucuz polisiye romanların, edebiyatın içine dahil olmasında ön ayak olduğunu söylemek mümkün. Kara filmin tarihçesinde genel olarak ilk kabul edilenin Hammet’in yazdığı The Maltese Falcon (Malta Şahini, 1941) olması bile Dashiell Hammett’ı anlatmak için yeterli sanırım. Paris, Texas (Paris, Teksas, 1984) ve Der Himmel über Berlin (Wings of Desire / Arzunun Kanatları, 1987) filmleriyle tanınan Wim Wenders’ın çektiği Hammett (1982) ise yazar Dashiell Hammett’ı polisiye bir hikayenin içine katıp başrole taşıyor. Romandan uyarlanan film, gerçek bir karakteri, yazdığı kitaplara benzer bir şekilde kurmacaya dahil ederek enteresan bir konu ortaya koyuyor. Yazarın gerçek hayatta, geçmişte bir dedektiflik bürosunda çalışmış olması ise filmi daha inandırıcı kılıyor.
Hammett’a fiziksel olarak benzeyen Frederic Forrest’ın hayat vermesi doğru bir seçim olmuş. Filmde bahsi geçtiği üzere yazar 34 yaşındadır. Yaşını baz aldığımızda da 1928 yılında geçen filmde ilk romanı Kızıl Hasat (Red Harvest, 1929) daha yayınlanmamış. Filmin küçük bir sahnesinde de gördüğümüz üzere Black Mask Dergisi’ne polisiye hikayeler yazıyor. Hard Boiled edebiyatın önemli temsilcilerinden olan yazar, filmde daktilosunu bir kenara bırakıp eski dostu dedektifin peşinden gider. Ortadan kaybolan Çinli bir hayat kadınını ararken olaylar iyice karışır. Pansiyon, kumarhane, bar ve meşhur Çin Mahallesi gibi bir sürü yere girip çıkar. Olayı çözene kadar kayıplar verilir, kirli maskeler düşer. İzleyici kara film dünyasına hapsolur. Fakat 54 sene öncesinin ruhunu yansıtabilmek için çekimlerin set ortamında gerçekleşmesi, kara film dünyasına biraz terstir. Çünkü kara filmler gerçek sokaklarda geçer. Filmin hanesine eksi olarak yazabileceğimiz en önemli eksiklik veya yapaylık budur. Hammet’ta da rastladığım, Yeşilçam filmlerinde sıklıkla kullanılan yumruk atarken ses çıkması ise şahsımı güldürse de türe yakıştıramadım. Belki de 80’ler sinemasında pek de yadırganmayan bir teknik olduğundan filme eklenmiştir.
Kara film severleri memnun edecek detaya gelirsek; iki klasik oyuncunun hayli yaşlanmış hallerini görmek olduğunu söyleyebilirim. Fritz Lang’in erken dönem kara filmlerinden olan Fury (Öfke, 1936) ile You Only Live Once (Günahsız Katiller, 1937) filmlerinde başrolde olan Sylvia Sidney küçük bir rolde karşımıza çıkıyor. The Maltese Falcon başta olmak üzere kara filmlerde sıklıkla küçük rollerde yer alan ve bu yüzden tam bir kara film emektarı olarak saymamız gereken Elisha Cook Jr.’ı da Hammett’ın tam yanında görmek mümkün.
İronik cümleler, karanlık sokaklar, çözülmesi gereken bir gizem ve dönem filminin gerektirdikleri ile 40’lı yılların kara film atmosferi sağlanıyor. Ben yine de bu tarz dönem işlerinde klasik filmlerin daha iyi olduğu kanaatindeyim. Klasiklere öykünen bu filmler çoğunlukla bana canlandırmaymış hissiyatı bırakıyor. Ama ilerleyen dakikalarda filmin atmosferine girerek kendinizi hikayenin kaosuna kaptırabilirsiniz.
Filmin yapımcılığını üstlenen Francis Ford Coppola ile Wim Wenders arasında gerginlikten de kısaca bahsederek yazıyı noktalayalım. Coppola, Wenders’ın yönetmenliğinden memnun kalmayıp filmi bir daha çektirmiştir. Bazı söylentilere göre Coppola’nın ikinci versiyonu kendisinin çektiği söylenir ama Wenders bu ifadeyi reddeder. Wenders ilk versiyonu tekrardan kurgulayabilmek için film şirketinden kopyasını ister. Ama bu versiyon birkaç negatif haricinde kayıptır, bulunamaz. İlk versiyonun çekimlerinin tamamen San Francisco’da gerçek mekanlarda geçtiğini de belirtmek gerekir. Ayrıca Wenders, Dashiell Hammett’ın yazarlığına da daha çok yer verilerek hikayeye gerçekçilik katmak istemiştir. Yani Coppola müdahale etmeseydi belki de çok farklı ve başarılı bir yeni kara filmle karşılaşacaktık. Sanırım filmin eleştirilebilecek tarafları için Coppola’yı sorumlu tutmak daha hakkaniyetli olacaktır. Wenders’ın olaya ilişkin röportajına linkten ulaşabilirsiniz.
KÜNYE / IMDB: 6,5
Yönetmen: Wim Wenders
Senaryo: Joe Gores, Dennis O’Flaherty, Ross Thomas, Thomas Pope
Oyuncular: Frederic Forrest, Peter Boyle, Marilu Henner, Lydia Lei, Roy Kinnear, Jack Nance, Michael Chow, Sylvia Sidney, Elisha Cook Jr.
Müzik: John Barry
Görüntü Yönetmeni: Joseph F. Biroc
Kurgu: Janice Hampton, Marc Laub, Robert Q. Lovett, Randy Roberts
Ülke: ABD
